"Ανάσταση" και Ιστορία

Στο ΦΒ πολλές φορές βρίσκεις ωραίες συζητήσεις που συγκαλύπτουν περισσότερο παρά αποκαλύπτουν το πρόβλημα για την αλήθεια των πραγμάτων. Μια τέτοια συζήτηση ήταν αυτή που μόλις βρήκα με θέμα την ανάσταση του Χριστού ως «ιστορικό γεγονός», την αμφισβήτηση του γεγονότος αυτού ως καθαρά "ιστορικού", και τον περιορισμό του στη σφαίρα της ατομικής και συλλογικής "δοξασίας" (δοκείν). Χάρηκα ιδιαίτερα για τη συζήτηση και την αντιπαράθεση που έγινε πάνω σε ένα τόσο λεπτό και σημαντικό θέμα και σας μεταφέρω εδώ τις αντιδράσεις μου.

Είναι αλήθεια ότι η ανάσταση του Ιησού της Ναζαρέτ είναι μεν ένα γεγονός που συνέβει πράγματι (και όχι κατά φαντασίαν) στην ιστορία, που συνέβει σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, αλλά συνέβει ως γεγονός προερχόμενο "έξωθεν" (εκ του Πατρός, εν Πνεύματι - Πρξ.1,24), όχι εκ της ιστορίας της ίδιας. Δεν είναι συνεπώς ένα απλό "ιστορικό" γεγονός, δηλ. ένα προϊόν της ιστορίας (ούτε της γενικής ιστορίας, ούτε της δικής Του, του Ιησού ως ανθρώπου).  Η πίστη και η θεολογία  ονομάζουν, το γεγονός αυτό, "μετα-ιστορικό". Δηλ. γεγονός που συνέβει-και-συμβαίνει στην ιστορία ενόσω συνεχίζεται αυτό να κηρύττεται ως τέτοιο, ως μετα-ιστορικό (δηλ. ως εσχατολογικό γεγονός και όχι ως απλό ιστορικό γεγονός όπως λ.χ. η μάχη του Βατερλώ). Αυτό θέλει πολύ προσοχή από πλευράς μας γιατί οι έννοιες "ιστορικού" και "μετα-ιστορικού" είναι λεπτές.

Άλλο το "ιστορικό", άλλο το "μετα-ιστορικό" στην Ιστορία  (δηλ. το εσχατολογικό). "Ιστορικό" γεγονός (αν και βιωματικό-εμπειρικό) είναι η Πίστη των μαθητριών και μαθητών για την ανάσταση του Ιησού της Ναζαρέτ, αυτό ναι. Το "Χριστός ανέστη" των Πράξεων των Αποστόλων είναι "ιστορικό" γεγονός, αλλά όχι και η ανάσταση του Ιησού ως ανάσταση καθότι μετα-ιστορική στην Ιστορία (στην ιστορία των Αποστόλων και επέκεινα, στην ιστορία της Παλαστίνης και επέκεινα). Η ανάσταση του Ιησού είναι μετα-ιστορικό γεγονός (εσχατολογικό) και εδώ στην Ιστορία, "μυστηριακό" γεγονός. Stricto sensu λοιπόν γιορτάζουμε την Πίστη των Μαθητριών και Μαθητών (στην ανάσταση αυτή του Ιησού), γιορτάζουμε το περιεχόμενο της "αποστολικής πίστης" που είναι όπως είπα "μυστηριακό" (όχι μυστικιστικό) στην Ιστορία. Ας μη συγχέουμε λοιπόν Ιστορία και Μετα-Ιστορία (Έσχατα). Μεταξύ τους είναι απολύτως διακριτά και διαμεσολαβούνται μόνο με την έννοια-πραγματικότητα του "Μυστηρίου" !!! Η ανάσταση του Ιησού ως ανάσταση είναι ένα "μυστηριακό" γεγονός στην Ιστορία, όχι ένα απλό ιστορικό γεγονός, το ξαναλέω.

Εδώ όμως βρίσκεται το παράδοξο: ενώ η μετα-ιστορική ανάσταση του Χριστού στην Ιστορία είναι προϋπόθεση και θεμέλιο της ιστορικής πίστης μας, η ιστορική πίστη μας  στην ανάστασή Του εμπεριέχεται σε αυτήν την ίδια την μετα-ιστορική ανάσταση. Με άλλα λόγια,  το "Χριστός ανέστη" δεν μπορούμε ποτέ να το λέμε «απ΄έξω» (εξ αντικειμένου όπως λέμε) αλλά πάντοτε «από μέσα», μέσα από την ίδια τη μετα-ιστορική ανάσταση του Ιησού, μέσα από τα Έσχατα. Έναντι της ανάστασης του Ιησύ δεν μπορούμε να έχουμε ουδέτερη θέση. Πράγμα που σημαίνει, ούτε λίγο ούτε πολύ, να τη λέμε "εν αγίω Πνεύματι", μέσα από την προσωπική μας πίστη και εμπειρία, την εσχατολογική !! Να τη λέμε αγιοπνευματικά και όχι αξιωματικά !! Ιδεολογία της ανάστασης και εξαντικειμενοποιημένη (πραγμοποιημένη) παρατήρηση (ουδέτερη) της ανάστασης δεν μπορεί να υπάρξει....

Κατά τον Χρήστο Γεωργιάδη, από την κριτική του οποίου παίρνω αφορμή <<τα ιστορικά γεγονότα δεν κρίνονται αυταναφορικά αλλά από τα ιστορικά τεκμήρια.>>. Συμφωνώ μαζί του και υπερθεματίζω. Αλλιώς δεν μιλάμε για "ιστορικά" αλλά για άλλης τάξεως γεγονότα.  Όπως η ανάσταση του Ιησού που για μένα είναι "μυστηριακό" γεγονός (όχι μυστικιστικό γεγονός!!). Δηλ. ούτε απλά ιστορικό γεγονός (δεν μπορεί να αποδειχθεί από την ιστορία του), ούτε αντίστροφα υποκειμενιστική δοξασία (δεν μπορεί να περιοριστεί σε απλές εντυπώσεις). Αυτά λέει η σωστή τουλάχιστον θεολογία, (όχι αυτή του συρμού, η ιδεολογικοποιημένη και εξουσιαστική) για την ανάσταση του Ιησού.

Επίσης, η παρατήρηση του ιδίου για την αυτοαναφορικότητα των χριστιανών είναι καίριας σημασίας. Την επισημαίνω  κριτικά και εγώ συνέχεια στα μαθήματά μου. Πολύ σωστά λέει ότι <<εσείς οι χριστιανοί έχετε την αυταναφορικότητά σας, μέσω της οποίας τα ξέρετε όλα και τίποτα δεν υπάρχει που να μπορεί να σας κλονίσει>>. Σε πρώτο πλάνο, αυτή η αυτοαναφορικότητα των χριστιανών υποδηλώνει ιδεοληψία. Στο βάθος όμως, πρόκειται για ένα σοβαρό θεολογικό λάθος. Επειδή οι χριστιανοί πιστεύουμε (καλώς ή κακώς) ότι ο "Θεός" είναι το θεμέλιο του είναι και της Ιστορίας ξεχνάμε ότι είναι το ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΚΟ, το ΕΣΧΑΤΟ δηλ. θεμέλιο (του είναι και της Ιστορίας). Όχι το ΠΡΩΤΟΛΟΓΙΚΟ, το ΙΣΤΟΡΙΚΟ θεμέλιο του είναι και της Ιστορίας. Διότι τότε, σε αυτή την περίπτωση,  το είναι του κόσμου και η Ιστορία θα χαρακτηρίζονταν από ντετερμινισμό και αναγκαιότητα (πρωτολογική) και όχι από απροσδιοριστία και ελευθερία (εσχατολογική) όπως είναι το σωστό κατά την υγειά μη-μεταφυσική θεολογία, τη βιβλική θεολογία. Τότε ο "Θεός" θα αποτελούσε πράγματι --πρωτολογικά-- την αναστολή της ελευθερίας του ανθρώπου και της απροσδιοριστίας της Ιστορίας. Η δε "Χάρις" του "Θεού" θα συνιστούσε δικτατορία για τον κόσμο και την Ιστορία. Αυτό για μένα είναι βασικό.

<<Οι εντυπώσεις των άμεσων μαθητών, ούτε αυτές είναι γνωστές ιστορικά.>>, γράφει ο Χ.Γ. Εδώ όμως θα διαφωνήσω, διότι ο πυρήνας των ευαγγελίων και των παύλειων επιστολών φαίνεται από τη σύγχρονη έρευνα να είναι ιστορικός, χωρίς όμως να μπορεί να ονομαστεί χρονογράφημα. Εν πάσει περιπτώσει, το θέμα αυτό (Ανάσταση και Ιστορία) είναι τεράστιο και ούτε είμαι βιβλικός θεολόγος, ούτε θα μπορούσε να αναπτυχθεί εδώ. Το θέμα παραμένει πάντα ανοικτό σε σοβαρή συζήτηση, ιστορικών και θεολόγων, αλλά με εκατέρωθεν διαφορετικές επιστημολογικές προϋποθέσεις περί "Ιστορίας". Και θα παραμένει στην Ιστορία ανοικτό όσο συζητείται. "Ιστορία" δεν είναι απλώς τα bruta facta της χρονογραφίας διότι το ερώτημα για το "τι" της Ιστορίας είναι αδιαχώριστο από το ερώτημα για το νόημα της Ιστορίας, το τελικό της Νόημα.  Έτσι η "ανάσταση" του Ιησού είναι  και παραμένει πρώτα απ΄όλα ένα ερώτημα (επιστημονικό και όχι μόνο), ανοιχτό στην Ιστορία περισσότερο παρά μια απάντηση !!