Ο Χριστός, οι Εκκλησίες και η Αλήθεια

Το λέω και το ξαναλέω: Η Αλήθεια <<παρεπιδημεί>> στην Ιστορία και δεν <<ταυτίζεται>> με αυτήν. [Όπου <<Ιστορία>> βλ. Πολιτισμοί, Έθνη, Θεσμοί κ.λπ.] Όσοι πιστεύουν ότι ΚΑΤΕΧΟΥΝ την Αλήθεια μέσα στην Ιστορία, μέσω άμεσης αναδρομής στο παρελθόν και επανάληψης του παρελθόντος (θεμελιοκρατία), βρίσκονται μακριά από την Αλήθεια. Αντίθετα, όσοι αυτοκριτικά και με πόνο ΖΗΤΟΥΝ εκ νέου, στο εκάστοτε σήμερα, την Αλήθεια (που είναι ο επερχόμενος Χριστός) πορεύονται προς Αυτήν μέσα στην Ιστορία και βρίσκονται κοντά της. Εκείνη έρχεται αδιάκοπα προς αυτούς από τα Έσχατα (όχι από το παρελθόν !!), ως παρεπίδημη και ξένη και καινούργια. Γιατί την αναγνωρίζουν μεγαλύτερή τους, γιατί αναγνωρίζουν τον εαυτό τους ελλειμματικό ως προς Αυτήν. 

 Για να αληθεύει η Ιστορία (Πολιτισμοί, Έθνη, Θεσμοί) έχει ανάγκη από ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ στα Έσχατα, στην επερχόμενη και προσδοκώμενη Βασιλεία του Χριστού που είναι η Αλήθεια, και όχι από αναδίπλωση στον εαυτό της, στο παρελθόν της. Από μόνη της, με μόνο το παρελθόν της, η Ιστορία δεν μπορεί να αληθεύει. Αυτό λέγεται κατά της <<παραδοσιαρχίας>> και είναι ιδιαίτερα σημαντικό για μας. <<Ουκ έχομεν ώδε μένουσαν πόλιν αλλά την μέλλουσαν επιζητούμεν>>. Αυτό που λέει εδώ για την <<πόλη>> ισχύει και για την <<Αλήθεια>> (το ίδιο είναι). 

2. Τα παραπάνω ισχύουν ειδικά για τον Χριστιανισμό, για τις ιστορικές Εκκλησίες. Και ισχύουν προς αποφυγή κάθε ιδεολογικοποίησης και βλάσφημης οικειοποίησης της Αλήθειας εκ μέρους των. Όταν μάλιστα οι τελευταίες, ως <<Θεσμοί>>, τείνουν να συγκροτούνται στην Ιστορία παράλληλα ως προς την Αλήθεια (δηλ. τον επερχόμενο από τα Έσχατα Χριστό) --πλατωνικώ τω τρόπω (ορατά/αόρατα), -- και ως <<κάτοχοι>> αυτής της Αλήθειας. Και αυτός είναι ένας πειρασμός που θα πρέπει να αποφεύγουν. Οι Εκκλησίες δεν είναι κάτι σαν ορατές ανταύγειες ενός αόρατου, βλ. άσαρκου (ή μάλλον αποσαρκωμένου) Χριστού. Είναι <<εικόνες>> Του δηλ. <<δρόμοι>> Του προς Αυτόν. Στην Εκκλησία, ο <<Θεσμός>>, το θεσμικό στοιχείο, είναι στην υπηρεσία της Αλήθειας δηλ. του <<Μυστηρίου>>, και δεν ταυτίζεται με Αυτήν, δεν ταυτίζεται με το Μυστήριο. Γιατί η Αλήθεια είναι εσχατολογική πραγματικότητα (εσχατολογικό Μυστήριο) και παρεπίδημη προφητικά στην Ιστορία σήμερα όπως είπαμε και στην αρχή. 

3. Έχω ένα Όραμα από παιδί: Να ενωθεί όλο το Σώμα του Χριστού (Καθολικοί, Ορθόδοξοι, Προχαλκηδόνιοι, Αγγλικανοί, Διαμαρτυρόμενοι υπό τον Επερχόμενο Χριστό και σε κοινή πορεία προς συνάντησή Του. Είμαστε κάποιοι, ελπίζω, που έχουμε αυτό το όραμα, ή τι λέω, το πάθος (με την καλή έννοια). Έτσι κι αλλιώς όμως η Ένωση όλων των Μελών του Χριστού (Εκκλησιών) είναι μια εσχατολογική κατάσταση, ένα εσχατολογικό (βλ. προφητικό) όραμα, ιστορικά ουτοπιστικό αν θέλουμε. Ναι, αλλά μπορεί όμως να νοηματοδοτήσει ανάλογα την πορεία μας στην Ιστορία. Το ζητούμενο είναι η πορεία να είναι κοινή προς προϋπάντηση του Νυμφίου που έρχεται. 

 4. Το δυσκολότερο για τις ιστορικές Εκκλησίες --όπως βρίσκονται σήμερα στο παρόν ανάμεσα στο Παρελθόν τους και στο Μέλλον της Βασιλείας-- είναι να πάψουν να κοιτάζουν τον εαυτό τους και το παρελθόν τους η καθεμία. Να πάψουν επίσης να κοιτάζουν ανταγωνιστικά η μια την άλλη, και να κοιτάζουν πραγματικά προς την κατεύθυνση του Χριστού που ΈΡΧΕΤΑΙ. Το πιστεύουν όμως ότι όντως έρχεται; Προσδοκούν πράγματι τον ερχομό Του; Ή μήπως ενδόμυχα δεν τον επιθυμούν καν διότι φοβούνται ότι θα τις ξεβόλευε στα ιστορικά τους "κεκτημένα" (το παρελθόν τους, που έλεγα πριν); 

5. <<Και πάλιν ερχόμενον μετά δόξης κρίναι ζώντας και νεκρούς...>>, το λέμε επίσημα σε κάθε Θ. Λειτουργία χωρίς αμφιβολία. Το πιστεύουμε όμως;; Αυτό είναι το ερώτημα. Το πιστεύουμε εκκλησιακά (σαν Σώμα Χριστού) ή το απαγγέλουμε τυπικά, δικανικά (σαν ένας Θεσμός του παρελθόντος) ; Η Εκκλησία ως Εκκλησία, η κάθε Εκκλησία, το πιστεύει αυτό ή το απαγγέλει φορμαλιστικά σαν μαγική συνταγή επειδή έτσι την παρέλαβε από το παρελθόν της; Αυτά είναι πολύ σοβαρά ερωτήματα που χρειάζονται κουράγιο και τόλμη για να τα θέσεις και να τα ξαναθέσεις και να τα θέτεις συνέχεια. Μήπως όμως οι ιστορικές (θεσμικές) Εκκλησίες, με τις διαιρέσεις και τους ανταγωνισμούς τους, διαψεύδουν τελικά τον Ερχομό του Χριστού και αποδεικνύουν έμπρακτα ότι δεν περιμένουν, ούτε ποθούν πραγματικά την Ένδοξη Έλευσή Του; Ή μήπως, με την <<καθυστέρηση της Παρουσίας>> και την πάροδο των αιώνων οι Εκκλησίες παραιτήθηκαν έμπρακτα από αυτή την προσμονή του Ερχομού Του και εγκλωβίστηκαν σε μια άκρατη Ιστοριοκρατία; Ιστοριοκρατία της οποίας παράγωγα είναι ο Ιδρυματισμός και (διαφορετικά) η Πολιτισμοκρατία στην εκκλησιολογία. Μπορούν άραγε τα ερωτήματα αυτά να μην μας χαλάνε τον ύπνο, στους χριστιανούς τουλάχιστον που μια ζωή ολάκερη είναι ευαισθητοποιημένοι στο <<Μυστήριο της Εκκλησίας>> (που είναι αδιαχώριστο από το <<Μυστήριο του Χριστού>> και της <<Βασιλείας>>); 

6. Όλοι, όσοι έχουμε κάποια θεολογικά γράμματα, γνωρίζουμε ότι αυτό που ονομάζουμε "Εκκλησία" είναι ταυτόχρονα "ιστορικός Θεσμός" (Πολιτισμοί, Έθνη, Δομές, ιεραρχίες κ.λπ.) αλλά και "εσχατολογικό Μυστήριο" (καταρχάς το δεύτερο). Δεν είναι μόνο το ένα ή μόνο το άλλο. [Αυτά τουλάχιστον ισχύουν για τους Καθολικούς και τους Ορθοδόξους]. Το ζητούμενο λοιπόν είναι ο "Θεσμός" δηλ. η Ιστορία, να γίνεται όσο περισσότερο διάφανος στο "Μυστήριο" (δηλ. στα Έσχατα) και η σχέση τους αυτή να μην αντιστρέφεται. Δεν πρέπει οι "Θεσμός" (μαζί με τους Πολιτισμούς και τα Έθνη) να σκιάζει το "Μυστήριο", δεν πρέπει η Ιστορία δηλ. το παρελθόν των Εκκλησιών, να σκιάζει την προσμονή των Εσχάτων, του Ένδοξου Ερχομού του Κυρίου σε αυτές. 

7. Φοβάμαι ότι αυτό συμβαίνει συνήθως: αντί ο "Θεσμός" στην Εκκλησία να είναι στην υπηρεσία του "Μυστηρίου" (δηλ. η Ιστορία στην υπηρεσία της Βασιλείας), έχουν αντιστραφεί τα πράγματα και το "Μυστήριο" κατέληξε να μπαίνει (ή να προσπαθούν να το βάλουν) στην υπηρεσία του "Θεσμού" , στην προσπάθεια να αυτοδικαιωθεί ο «Θεσμός» (Ιδρυματισμός - Institutionalismus). Και επέκεινα να αυτοδικαιωθεί ο Πολιτισμός (Πολιτισμοκρατία - Culturalismus) και σε τελική ανάλυση το παρελθόν της Ιστορίας ΑΠΟ ΜΟΝΗ ΤΗΣ (Παραδοσιοκρατία, Ιστοριοκρατία). 

8. Αντιπαρερχόμενοι την Πολιτισμοκρατία (καρκίνο της Ορθοδοξίας ειδικά), θεωρείται αφελώς ότι από Ιδρυματισμό ειδικά πάσχει ΜΟΝΟ η Καθολική Εκκλησία και όχι ΕΞΙΣΟΥ και η Ορθόδοξη. Αν ήταν έτσι, η Ορθόδοξη Εκκλησία (και οι περισσότεροι πιστοί της) δεν θα διατυμπάνιζε περίτρανα ότι ΚΑΤΕΧΕΙ την Αλήθεια και μάλιστα ΚΑΤ' ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ. Τουλάχιστον η Καθολική Εκκλησία, έχει πλήρη συνείδηση του προβλήματος και προσπαθεί να απαγγιστρωθεί. Μετασυνοδικά (1962-66), η Εκκλησία αυτή αναγνωρίζει ουσιαστικά και πραγματικά στοιχεία Αλήθειας (δηλ. εκκλησιακότητας) και σε άλλες Εκκλησίες, ειδικά μάλιστα στις Ορθόδοξες. Και αυτό όχι μόνο στα λόγια και στην πολιτική (όπως αφελώς νομίζουμε) αλλά στην ίδια την εκκλησιολογία της (Β' Βατικανή Σύνοδος, Διάταγμα περί Οικουμενισμού). Τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται και λέγονται ...δημαγωγικά. Ισχύει και εδώ η παροιμία <<ο Μάης έχει τ' όνομα κι ο Απρίλης τα λουλούδια>> 

 9. Αυτή, φίλοι μου, είναι σε γενικές γραμμές η διάγνωσή μου και η αγωνία μου μετά από πενήντα περίπου χρόνια που ασχολούμαι με το θέμα "Εκκλησία και Εκκλησίες". Ελπίζω να κάνω λάθος. Διότι μια τέτοια αντιστροφή «Θεσμού» και «Μυστηρίου» (Ιστορίας και Εσχάτων, Πολιτισμού και Βασιλείας κ.λπ.) στην <<Εκκλησία>> --και στις Εκκλησίες-- θα σήμαινε παραμονή στην <<πτώση>> του «Θεσμού» των Εκκλησιών, θα σήμαινε δηλ. την αδιαφάνειά της Ιστορίας (των Πολιτισμών, των Εθνών κ.λπ) στο «Μυστήριο». Γιατί <<πτώση>> είναι, τελικά, η αδιαφάνεια της Ιστορίας (που κινείται) στα Έσχατα του Χριστού (που έρχονται). Μακάρι να κάνω λάθος (το ξαναλέω), ο Θεός να βοηθήσει.