Ο σκοπός της Δημιουργίας και το μυστήριο του Χριστού

1. Την θεολογική πρόταση του Γρηγορίου Παλαμά «σκοπός της δημιουργίας του κόσμου είναι η σωτηρία του ανθρώπου», για λόγους που θα φανούν στη συνέχεια την αναδιατυπώνω από τη δική μου οπτική γωνία, τη χριστοκεντρική, ως εξής:
 

Σκοπός της δημιουργίας του κόσμου είναι :

(1) η «ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ του Χριστού», ο σαρκωμένος Χριστός (το αρχέτυπο του ανθρώπου κατ' εικόνα πλασμένου) [βλ. χριστολογία] -- και εν Αυτώ

(2) η «ΧΡΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ του Ανθρώπου» (ομοίωση της εικόνας, δηλ. του ανθρώπου, προς το αρχέτυπό της, τον Χριστό) [βλ. ανθρωπολογία] -- αλλά και

(3) η «ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ του σύμπαντος Κόσμου » σε Σώμα Χριστού [βλ. κοσμολογία]. Μπορούμε το τελευταίο να το πούμε και "αποκατάσταση των πάντων" με την έννοια ότι με τον τρόπο αυτό φτάνουν τα δημιουργήματα στον τελικό προορισμό για τον οποίον δημιουργήθηκαν "εν αρχή" από τον Δημιουργό Θεό και συνεχίζουν να αναδημιουργούνται στην Ιστορία από Αυτόν σε συνέργεια με τον άνθρωπο, ασύμμετρη αλλά πραγματική. Η έκφραση συνεπώς "αποκατάσταση των πάντων" δεν έχει εδώ ωριγενικό νόημα (πλατωνίζον) αλλά το νόημά της είναι ακραιφνώς χριστοκεντρικό-μυστηριακό.  Σημαίνει την "ενχρίστωση του σύμπαντος".

2. Το μυστικό στη θεώρηση αυτή είναι ότι οι τρεις προτάσεις δεν βρίσκονται σε παραλληλία, ως ανεξάρτητες αλλήλων, αλλά ότι οι προτάσεις (2) και (3) εμπεριέχονται στην πρόταση (1). Όπως λέει μοναδικά ο "χριστοκεντρικός" οικουμενικός δάσκαλος Ανατολής και Δύσης Μάξιμος ο Ομολογητής (στα "Άπορα") «...βούλεται γαρ αεί και εν πάσιν, ο του Θεού Λόγος και Θεός, της αυτού ενσωματώσεως ενεργείσθαι το μυστήριον». Αναφέρεται εδώ ο Μάξιμος στον "κοσμικό Χριστό" (cosmique, όχι profane).

 Όσο για τη «σωτηρία», ο Παλαμάς, όπως η συντριπτική πλειοψηφία των Πατέρων (λ.χ, Κύριλλος Αλεξανδρείας), είναι «αμαρτιοκεντρικός» ή αλλιώς "πτωσιοκεντρικός", είναι "αδαμοκεντρικός" και όχι "χριστοκεντρικός". Εγώ όμως, είμαι χριστοκεντρικός, και όχι "πτωσιοκεντρικός". Διότι, αν το καλοσκεφτούμε, η σωτηρία ως σωτηρία προϋποθέτει την πτώση και, αν η σωτηρία από την πτώση είναι ο σκοπός της Δημιουργίας --όπως λέει η συντριπτική πλειοψηφία των Πατέρων--, τότε η πτώση ταυτίζεται με τη Δημιουργία και τούμπαλιν (θου Κύριε ….). Γι΄αυτό δεν αντέχω τον πατερικό «αμαρτιοκεντρισμό» που ισχύει σχεδόν σε όλους τους Πατέρες (με σπανιώτατες, μη-αμαρτιοκεντρικές εξαιρέσεις).

3. Σε σχέση με τον «αμαρτιοκεντρισμό», δεν είναι διόλου τυχαίο ότι σχεδόν όλοι οι Πατέρες βλέπουν την Εσχατολογία «προοπτικά» (εξελικτικά) με βάση δηλ. και σημείο εκκίνησης την Ιστορία, σαν προέκταση ατέρμονα. Εγώ όμως, αντίστροφα, βλέπω την Ιστορία «αναδρομικά» (τυπολογικά) με βάση και σημείο εκκίνησης τα Έσχατα. Γι΄αυτό και ενώ τους Πατέρες τους τιμώ και έχω μάθει άπειρα πράγματα από αυτούς, στην τελική, σήμερα, δεν τα πολυπάω καλά μαζί τους.

Σε τούτο με βοήθησε αποφασιστικά η καθολική μεθοδολογία στη θεολογία η οποία ενώ τους παίρνει πολύ στα σοβαρά τους Πατέρες, περισσότερο δεν γίνεται, δεν τους ακολουθεί δουλικά (σε αντίθεση με την ορθόδοξη). Τους διαβάζει κριτικά και δημιουργικά, όπως και όλη τη μεταγενέστερη Παράδοση, και με κριτήριο τη Γραφή. Αυτός μου φαίνεται ένας πραγματικά ισορροπημένος πατερισμός, ένας καθολικός-πατερισμός, μεταξύ του φετίχ-πατερισμού, του ορθόδοξου, και ενός κάποιου διαμαρτυρόμενου αντι-πατερισμού.

4. Συμπέρασμα σε όλα αυτά: Άλλο ... "σκοπός της δημιουργίας είναι η ΣΩΤΗΡΙΑ του Αδάμ",
και άλλο..."σκοπός της δημιουργίας είναι η ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ του Χριστού".

Η πρώτη πρόταση είναι "ΑΜΑΡΤΙΟΚΕΝΤΡΙΚΗ", η δεύτερη "ΧΡΙΣΤΟΚΕΝΤΡΙΚΗ". Ανάλογα ως προς τις προτάσεις, πηγαίνουν βεβαίως και ...οι αντίστοιχες ανθρωπολογίες, οι πνευματικότητες κ.λπ. (του πένθους/της ανάστασης). Αξίζει να σκεφτούμε αυτές τις διαφορετικές προοπτικές και τις απολήξεις τους στην καθημερινή πνευματικότητα και όχι να τα βάζουμε όλα σε ένα τσουβάλι, αχταρμά. Ειδικά τώρα που αρχίζουμε τη σαρακοστή. Τι νόημα θα της δώσουμε ? 

Η Ανατολή, κατά τη γνώμη μου, υπερέβαλλε και υπερβάλει στον ασκητικό χαρακτήρα, υπό την επίδραση (κυρίως) του Ευαγρίου του Ποντικού. Με αποτέλεσμα η εκκλησία και η ζωή μας να είναι καταθλιπτική, μια διαρκής θλίψη (αν δεν την έχουμε εν τω μεταξύ αποβάλλει από τον ορίζοντά μας). Δεν είναι πιά μια εκκλησία και μια ζωή χαράς, αναστάσιμης, παρόλα όσα λέμε και ισχυριζόμαστε. Δεν είναι μια εκκλησία αληθινής αναστάσιμης μετάνοιας (χριστοκεντρική) αλλά μια εκκλησία ενοχών (αμαρτιοκεντρική), έστω κι αν γράφουμε τόνους κειμένων περί του αντιθέτου. Κλάψα και πάλι κλάψα .... λες και η καθημερινή ζωή με τις δυσκολίες της δεν επαρκεί από μόνη της να μας οδηγεί στη μετάνοια. Αλλά εδώ πρόκειται μάλλον για σύστημα ενοχών (σκόπιμο), καλά στημένο. Σε γεμίζω ενοχές πρώτα για να σου πουλήσω μετά το φάρμακο που το διαθέτω μάλιστα κατ' αποκλειστικότητα (βλ.μια και μόνη είναι η εκκλησία = η Ορθοδοξία).

😉😉😉

5. Πώς αυτό το "αμαρτιοκεντρικό σύστημα" να μην είναι διάτρητο απ' άκρη σ' άκρη? Πώς μπορεί να μην αποτυγχάνει να πείσει --σήμερα μάλιστα-- τους ειλικρινείς μεν αλλά στοιχειωδώς σκεπτόμενους ανθρώπους? Και πως να μην οδηγεί τελικά στον αθεϊσμό?