Για την ηθική πολυπλοκότητα των εκτρώσεων - Κωνσταντίνος Αγόρας
Σήμερα το πρωί διάβασα μια θαυμάσια ανάρτηση του φίλου Κωνσταντίνου Λιάσκου για τις εκτρώσεις. Ήθελα να καταθέσω εδώ συμπληρωματικά μερικές σκέψεις μια που τυχαίνει να έχω ασχοληθεί θεολογικά, επί σειρά ετών, με το θέμα (βλ. Ανάμεσα στον έρωτα και το θάνατο, Αρμός 2017, σελ. 237-287 και Ο Χριστός και οι πολιτισμοί, Αρμός 2017, σελ. 273-307).
Α Εντελώς περιληπτικά, νομίζω ότι κάθε έκτρωση είναι καταρχάς τραγική αποτυχία (αγάπης). Ωστόσο οι περιπτώσεις των εκτρώσεων δεν είναι όλες ίδιες, θέλουν "διάκριση" (και αυτό πρέπει να επισημαίνεται πάντοτε και κατηγορηματικά). Είναι όμως ΟΛΕΣ αποτυχία, τραγική αποτυχία. Μήπως όμως, μεταπτωτικά, ο άνθρωπος δεν είναι σε όλα του τραγικός; Η λεγόμενη "ζωή" που ζούμε δεν είναι ακριβώς "ζωή" (καθαρή), είναι "βίος", δηλ μείγμα ζωής κα θανάτου. Πρέπει και αυτό να το συνυπολογίσουμε.
Β. "Ζωή", απλώς ζωή, έχει μόνον και αποκλειστικά ο αναστημένος Ιησούς. Όλοι οι άλοι έχουμε "βίο": δηλ. ζούμε για να πεθάνουμε (σε αντίθεση με τον Αναστημένο). ¨Οσοι δεν κάνουν διάκριση μεταξύ "ζωής" και "βίου" θεωρούν ότι η λεγόμενη στην καθημερινή γλώσσα ζωή είναι αξία. Αυτό που λέμε (κακώς) ζωή, ο "βίος" δηλαδή, από μόνο του, δεν στοιχειοθετεί ούτε αξία ούτε βεβαίως απαξία. Είναι απλά τραγικός, οντολογικά τραγικός (και όχι απλώς υπαρξιακά τραγικός) καθόσον οντολογικά αντιφατικός (ζωή+θάνατος). Πρέπει και αυτά να συνυπολογίζονται καθόσον η έκτρωση είναι και αυτή ένα επιφαινόμενο της πτώσης, του "βίου".
Γ. Σημαντικές κατά τη γνώμη μου για το θέμα της έκτρωσης είναι και οι εξής παρατηρήσεις:
1. Η κατηγορηματική απαγόρευση του φόνου του άλλου από τον Δεκάλογο δεν στηρίζεται σε μια υποτιθέμενη ιερότητα του "βίου" καθαυτού (της ζωής καθαυτής όπως λέμε στην τρέχουσα γλώσσα) αλλά στην ιερότητα και στο απαραβίαστο του "προσώπου" του άλλου. Είναι το "πρόσωπο" του άλλου που θεωρείται ιερό, όχι ο "βίος" καθαυτός (πραγμοποιημένος). Η ανθρωπολογία της Γραφής δεν είναι "βιο-κεντρική" αλλά είναι "προσωπο-κεντρική".
2. "Πρόσωπο" χωρίς "ιστορία" δεν υφίσταται. Ακόμα και τα αιώνια και υπέρχρονα "τριαδικά πρόσωπα" έχουν ένα είδος αιώνιας "μετα-ιστορίας" που συνίσταται από τις τριαδικές σχέσεις-εκστάσεις τους, του καθενός προς τα άλλα.
3. Το καίριο ερώτημα λοιπόν για την έκτρωση είναι αν το έμβρυο έχει (είναι) πρόσωπο με ιστορία (ιστορία όχι απλώς βιολογική αλλά προσωπική, ενν.). Όχι αν το γενετικό υλικό του, η άμορφη μάζα για να το πω έτσι, είναι καθαυτό ιερό. Ασφαλώς η ιστορία του εμβρύου και μετέπειτα ανθρώπου αρχίζει στην κοιλιά της μάνας του και στις σχέσεις του με τη μάνα του. Μπορούμε όμως να μιλάμε για πρόσωπο και ιστορία λ.χ. για το έμβρυο των 14 ημερών; Όταν ούτε καν η μητέρα του δεν γνωρίζει την ύπαρξή του. Από πότε αρχίζει να αγαπιέται (ή να μισείται) το έμβρυο από τη μητέρα του;
4. Αυτά είναι τα πολύ δύσκολα ερωτήματα στο θέμα των εκτρώσεων. Ερωτήματα «προσωπο-ιστοριο-κεντρικά»και όχι ερωτήματα απλώς «βιοκεντρικά». Και τα ερωτήματα αυτά, όπως προείπα, πρέπει να εντάσσονται στην μεταπτωτικά «οντολογική τραγικότητα» του ανθρώπου και φυσικά του εμβρύου.
Α Εντελώς περιληπτικά, νομίζω ότι κάθε έκτρωση είναι καταρχάς τραγική αποτυχία (αγάπης). Ωστόσο οι περιπτώσεις των εκτρώσεων δεν είναι όλες ίδιες, θέλουν "διάκριση" (και αυτό πρέπει να επισημαίνεται πάντοτε και κατηγορηματικά). Είναι όμως ΟΛΕΣ αποτυχία, τραγική αποτυχία. Μήπως όμως, μεταπτωτικά, ο άνθρωπος δεν είναι σε όλα του τραγικός; Η λεγόμενη "ζωή" που ζούμε δεν είναι ακριβώς "ζωή" (καθαρή), είναι "βίος", δηλ μείγμα ζωής κα θανάτου. Πρέπει και αυτό να το συνυπολογίσουμε.
Β. "Ζωή", απλώς ζωή, έχει μόνον και αποκλειστικά ο αναστημένος Ιησούς. Όλοι οι άλοι έχουμε "βίο": δηλ. ζούμε για να πεθάνουμε (σε αντίθεση με τον Αναστημένο). ¨Οσοι δεν κάνουν διάκριση μεταξύ "ζωής" και "βίου" θεωρούν ότι η λεγόμενη στην καθημερινή γλώσσα ζωή είναι αξία. Αυτό που λέμε (κακώς) ζωή, ο "βίος" δηλαδή, από μόνο του, δεν στοιχειοθετεί ούτε αξία ούτε βεβαίως απαξία. Είναι απλά τραγικός, οντολογικά τραγικός (και όχι απλώς υπαρξιακά τραγικός) καθόσον οντολογικά αντιφατικός (ζωή+θάνατος). Πρέπει και αυτά να συνυπολογίζονται καθόσον η έκτρωση είναι και αυτή ένα επιφαινόμενο της πτώσης, του "βίου".
Γ. Σημαντικές κατά τη γνώμη μου για το θέμα της έκτρωσης είναι και οι εξής παρατηρήσεις:
1. Η κατηγορηματική απαγόρευση του φόνου του άλλου από τον Δεκάλογο δεν στηρίζεται σε μια υποτιθέμενη ιερότητα του "βίου" καθαυτού (της ζωής καθαυτής όπως λέμε στην τρέχουσα γλώσσα) αλλά στην ιερότητα και στο απαραβίαστο του "προσώπου" του άλλου. Είναι το "πρόσωπο" του άλλου που θεωρείται ιερό, όχι ο "βίος" καθαυτός (πραγμοποιημένος). Η ανθρωπολογία της Γραφής δεν είναι "βιο-κεντρική" αλλά είναι "προσωπο-κεντρική".
2. "Πρόσωπο" χωρίς "ιστορία" δεν υφίσταται. Ακόμα και τα αιώνια και υπέρχρονα "τριαδικά πρόσωπα" έχουν ένα είδος αιώνιας "μετα-ιστορίας" που συνίσταται από τις τριαδικές σχέσεις-εκστάσεις τους, του καθενός προς τα άλλα.
3. Το καίριο ερώτημα λοιπόν για την έκτρωση είναι αν το έμβρυο έχει (είναι) πρόσωπο με ιστορία (ιστορία όχι απλώς βιολογική αλλά προσωπική, ενν.). Όχι αν το γενετικό υλικό του, η άμορφη μάζα για να το πω έτσι, είναι καθαυτό ιερό. Ασφαλώς η ιστορία του εμβρύου και μετέπειτα ανθρώπου αρχίζει στην κοιλιά της μάνας του και στις σχέσεις του με τη μάνα του. Μπορούμε όμως να μιλάμε για πρόσωπο και ιστορία λ.χ. για το έμβρυο των 14 ημερών; Όταν ούτε καν η μητέρα του δεν γνωρίζει την ύπαρξή του. Από πότε αρχίζει να αγαπιέται (ή να μισείται) το έμβρυο από τη μητέρα του;
4. Αυτά είναι τα πολύ δύσκολα ερωτήματα στο θέμα των εκτρώσεων. Ερωτήματα «προσωπο-ιστοριο-κεντρικά»και όχι ερωτήματα απλώς «βιοκεντρικά». Και τα ερωτήματα αυτά, όπως προείπα, πρέπει να εντάσσονται στην μεταπτωτικά «οντολογική τραγικότητα» του ανθρώπου και φυσικά του εμβρύου.
